Kuran-ı Kerim’de “Onların mallarından sadaka (zekat) al.” Tövbe. 103 emrinin hayvanlar içinde olduğu ve bu ilahi mesajın hayvanları da kapsadığı düşünülerek zekat esas alınmıştır. Göçebe toplumlarda en önemli geçim aracı hayvandır. Özellikle çölde yaşayan Araplar arasında mal denilince akla ilk gelen hayvandır. Şanlı peygamberimizin mübarek sözlerinde zekata tabi olan hayvanların sıralaması şöyledir: Deve, sığır ve koyun. Devede beşte bir, sığırda otuzda bir, koyunda kırkta birdir. İslam alimleri keçilerin koyun, mandalarında sığır türünden oldukları hususunda ittifak etmişlerdir. Peygamberimiz koyunların sene içinde meralarda otlanmasına dikkat çekmiş ve bunlara “SAİME” adını vermiştir. Bunlar senenin çoğunu otlaklarda ve meralarda geçiren hayvanlardır. Yemle beslenen hayvanlara ise “malüle” denilmektedir. Ziraat, nakliye gibi işlerde kullanılan hayvanlara ise “amile” adı verilir. Burada dikkat çeken konu 1400 sene önceden devletin mera ve otlaklara verdiği önemdir. Hayvancılığın gelişmesi için bu çalışma son derece önemlidir. Ülkemizde pek olmamakla beraber develerin zekatı şöyledir:
5’den 9’a kadar bir adet koyun,
10’dan 14’e kadar 2 adet koyun,
20’den 24’e kadar 4 adet koyun,
25’ten 35’ kadar iki yaşında dişi deve,
91’den 120’e kadar beş yaşında 2 dişi deve.
Koyunların zekatına gelince, birden 39’a kadar muaf, 40’dan 120’ye kadar bir koyun. 121’den 200’e kadar 2 koyun. 400’den 500’e kadar 4 koyun verilir.
Sığırların zekatına gelince 30 sığırdan 40 sığıra kadar zekat olarak iki yaşına basmış erkek veya dişi buzağı verilir. 40’dan 60’a kadar üç yaşına basmış bir dana verilir. 60 sığır olunca bir yaşını bitirmiş iki buzağı verilir. Daha sonra 40 sığırda bir dana olarak hesap edilir.
Atların zekatı konusu bir hayli detaylı olduğu için yazamıyorum. Dileyen sorabilir. Esasında atlar zekattan muaftırlar. Burada şu nokta çok önem arz eder.
Hz. Peygamberimiz zamanında alt sınır olarak verilen rakamlar o günkü şartlara göre de alınmıştır. Ticaret maksadıyla beslenen hayvanlar, ticaret malı muamelesi görür. Evde ailenin ihtiyacı için beslenen hayvanlar zekattan muaftırlar. Çünkü bunlar temel ihtiyaç maddesi durumundadırlar. İtina gösterilmesi gereken konu şudur: 3 inek, 2 dana, bir düve var. Toplam tutarı örnek olarak 30 bin lira. 20 koyun var. Tutarı 16 bin lira. Bunlar gerektiğinde paraya çevrilebiliyor ve ihtiyaç fazlası, ticari maksatla besliyorsak. Yapılan masraflar düşülür. Diğer ürün ve paralarla birleştirilerek zekat verilir.
Sinai ürünlerine gelince: Artıcı yani “nami” gelir getirici mallar zekata tabi olduğu için, asli ihtiyaçların dışında ve zaruri olarak kullanma mecburiyetinde olmadığımız “yani havurci asliyyenin” haricinde olan ve fazla olan mallar mutlaka zekata tabidir. Gelir getiren bina, nakil vasıtaları gibi mallarda gelir getiren sanayi ürünü gibi tetkik edilir. Sanayi inkılabı ile birlikte atölyeleri teknik araç ve gereçler, fabrikalar, işletmeler gibi yeni sektörler oluşmuştur. Gelir getiren bu malların zekata tabi olacağı açıktır. Sanayide kullanılan makineler gelir getiricidir. Zekat nisbetinde safi gelirden yüzde on, gayri safi gelirden yüzde beş zekat uygulaması görüş olarak ağırlık kazanmıştır. Çağımız, asrımız ilim adamları fabrika gelirlerinden, eldeki para ve ticaret mallarında yüzde iki buçuk, yani kırkta bir zekat verilmesini uygun görmüşlerdir. Tabi burada sektördeki duran makinaların, duran sermayenin dışında her türlü giderlerin maliyet hesapları yapılarak dönen sermayenin yüzde iki buçuk yani kırkta bir oranında zekatı verilmelidir. Burada üretilen malların en iyi pazarlanması için, tanıtım, reklam, paketleme, ambalaj gibi çalışmaların gelirden düşülmesi zaruridir.
DEVAM EDECEK…