İslam dininde “kazandığınız mallardan kendinizin ve aile fertlerinizin tabii ihtiyaçlarından fazlasını infak ediniz, veriniz” emiri temel ve tabi ihtiyaçların matrahının dışında kalan mal anlamındadır.
Hangi tür mal temel ihtiyaçtır? Bunu belirlemenin ölçüsü nedir? Kısmen göz atmak lazımdır. İslam’ın asli ibadetlerinden biri de sosyal adaleti ve ekonomik dengeyi belirlemektir. Bu da kişilerin dindarlık, fedakârlık ve merhamet duygularına bırakılmamıştır.net olarak ölçüle belirlenmiştir. Düzenli ve dengeli bir hak ve görev dağılımı açısından bu tespit şarttır. Temel ihtiyaçlar kişinin hayatını korumak, insan onuruna yakışan bir şekilde muhtaç olduğu şeylerdir. Bunlar da yeme, içme, barınma, sağlık, iş ve meslek edinme, seyahat etme, dinlenme, eğitim gibi tabi ve temel ihtiyaçlardır. Bunların lükse kaçmayacak şekilde giderilmesi meşru görülmüştür. Asli ve tabi ihtiyaç kavramını ölçüleri zaman ve çevreye göre değişebilir. Ancak insanın her istediği şey zaruri ihtiyaç değildir.Özellikle israfın ve gösteriş budalalığının yaygınlaştığı, insanların her şeyin en iyisini tüketme ve kullanma yarışına girdiği günümüzde toplumun asgari geçim ve hayat şartlarını belirlemek esastır. İşte sınır, işaret, kök ve asıl anlama gelen nisab çok iyi anlatılmalıdır. Dinimizde bunu adı “Mukadderatı Şeriyye “olarak korunmuştur. Bazı ölçüler değişmiştir. Mesela şanlı peygamberimiz döneminde ve ondan sonraki dönemlerde altın ile gümüş arasında pek fazla fark yok iken bugün bu ölçü tamamen değişmiştir. Yani “denklik” ortadan kalkmıştır. Günümüzde yıllık olarak ortalama harcama tutarı vasfını kaybetmiştir. Bunun yerine asgari geçim standartları aylık bazda ele alınması daha isabetli olacaktır. Karı, koca ve çocuklardan oluşan en küçük bir ailenin yıllık ve aylık harcamalarının tutarı aşırı derecede farklılıklar göstermektedir. Onun için aylık ücretlendirmenin geçerli olduğu kesimler için, yıllık ortalama yerine aylık ortalama baz alınmalıdır. Çünkü geçim standartları bunu gerektirmektedir. Asgari hayat şartlarının belirlenmesi zaruri hal almıştır. İhtiyaçların dışında olan ve fazla gelir sahibi bulunan kişilerin zekâtlarını alıp ihtiyaç sahiplerine vermek bu yüzden farz kılınmıştır.
Başta toprak mahsulleri olmak üzere bazı mallarda üzerinden sene geçmesi şartları aranmaz. İhtiyaca göre para, altın, hayvanlar ve ticaret mallarının da zekâtları sene şartı aranmadan ödenebilir. Maaş, ücret, ikramiye, geçici kazançlar, bağışlar ve miras yoluyla elde edilen servet ve benzeri mallar eldeki diğer mallara eklenerek zekâtı verilmelidir. Üzerinden yıl geçmesi hususu görüş farklılıklarından doğmaktadır.
Devam edecek