Siyasi Mezhepler içerisinde yer alan diğer bir fırka da Hariciler’dir. Hariciler, Şia ve Sünniler dışında biraz daha farklı bir yol çizmişlerdir.

Hariciler: Haricilerin çıkışı, Şia’nın da çıktığı zamana rastlar. Bu iki fırka, Hz. Ali (r.a.) döneminde tek grup görüntüsü vermişlerdir. Çünkü bunlar, tümüyle Hz. Ali’nin tarafında idiler. Ancak Şia düşüncesi, Harici düşünceden daha eskidir. Hariciler, Sıffin de Hz. Ali ile Muaviye arasında geçen zorlu savaş sırasında ortaya çıkmışlardır. Muaviye, savaşın hışmına uğrayıp kaçmaya yeltendiğinde, son çare olarak kurtuluşu hakeme gitme düşüncesinde bulmuştu. Bu planı uygulamak üzere, Muaviye ordusu Kur’an-ı hakem tayin edelim diye, Kur’an-ı havaya kaldırdı. Ancak Hz. Ali (r.a.) aralarında Allah hüküm versin diye savaşmakta ısrar ediyordu. Hz. Ali’nin ordusundan bir grup ona karşı gelerek, hakeme gitmeyi kabul etmesi için onu zorladılar. Hz. Ali, başka çare kalmadığı için istemeyerek de olsa bu teklifi kabul etti. Hasımlar kendi aralarında biri Hz. Ali tarafından, diğeri Muaviye tarafından iki hakemin tayin edilmesine karar verildi. Bunun üzerine Muaviye, Amr b. As’ı hakem seçti. Hz. Ali ise Andullah b. Abbas’ı seçmek istiyordu. Anacak ona karşı gelen grup, onu Ebu Musa el-Eş’ari’yi seçmek zorunda bıraktı.

Sonuçta hakem olayı, Hz. Ali’nin aleyhinde sonuçlandı. Yani karara göre Hz. Ali (r.a.) halifelikten azledilecek, Muaviye ise yerinde kalacaktı. Hakem olayı ile Muaviye ve onun destekçileri daha da güçlendi. İlginçtir ki, Hz. Ali (r.a.)’ye karşı gelerek, hakeme gitmesi için onu zorlayan ve hakemi dahi bizzat seçtiren grup, daha sonra hakeme gidilmesi meselesini bi suç olarak kabul etmişlerdir. Hz. Ali, hakeme gitmesinden sonra küfre girmesinden dolayı ona tevbe bile ettirmişlerdir. Oysa kendileri tövbe etmemişlerdir. Bazı Bedevi Araplar da onlara katılmışlardır. Onlar “Hüküm ancak Allah’a aittir” sözü onların sloganı hale gelmiştir. Bedevi Araplar ve Hariciler daha sonra Hz. Ali’ye bayrak açmışlar ve onla savaşmışlardır. İslam fırkaları arasında en savaşçı ve çetin grup bunlar olmuştur. Hariciler, düşünce ve anlayışlarına bir takım süslü kelimelerin hâkim olması bakımından Fransız devrimi sırasında en olmadık zulümleri işleyen jakobenleri andırıyorlardı. Kendilerinden olmayan her halife ile çetin tartışma ve mücadelelere girmişlerdir. Hz. Ali zamanında Hariciler, Hz. Ali’nin sık sık konuşmalarına keser, hatta namazda bile onu protesto ederlerdi. Kimi Hariciler ise Hz. Ali ve Hz. Osman yüzünden sık sık diğer Müslümanlara saldırıyorlardı. Hariciler, kendi dönemlerinde Abdullah’ı öldürmüş ve cariyesinin karnını deşmişlerdir. Hz. Ali “Katilleri bana teslim edin” dediğinde, “onu hepimiz öldürdük” diyerek karşılık vermişlerdir. Bunu üzerine Hz. Ali onlara karşı bir savaş açtı. Savaşta çoğu ölmesine karşılık, tutukları yoldan asla dönmediler. Haricilerin çoğu Badiye Araplarındandı. Bedeviler, Peygamber (s.a.v) döneminde bile ona karşı gelmişlerdi. Kur’an da bile Allah, Bedevi Araplara karşı olumsuz ifadeler kullanmıştır.

Hariciler arasında Arap olmayanlar çok az olmasına karşın, onların bazı Harici fırkalar üzerinde de etkili oldukları bilinmektedir. Bu görüşün önemli noktaları; Halife serbest bir şekilde ve Araplardan da olabilecek şekilde seçilmesidir. Halifelik hakkı, herhangi bir Arap ailesine bağlı olmamalıdır. İnanç noktasında ille de bir imama ihtiyaç duyulmaz. Aslında inanmak için mutlaka bir İmam gerekmez. Hariciler, günah işleyenlerin kâfir olduklarına inanırlar. Günahlar arasında ayrım yapmadıkları gibi, görüşte hataya düşmeye de günah sayarlar. Hariciler, Hz. Ali ile Muaviye arasındaki sorunda, kendileri hakem önerisini Hz. Ali’ye kabul ettirmelerine rağmen, daha sonra onu dinden çıkmakla suçlamışlardır. Hariciler kendi aralarında yaşadıkları itilaflar sebebiyle sık sık çatışma yaşamışlardır. Hariciler çok güzel konuşmalarına rağmen, Kur’an’ın özü ve esaslarını anlamak konusunda sıkıntılar yaşamışlardır. Hariciler, İslam dini içine en fazla bidat sokan gruptur. Arap gelenek ve göreneklerini sanki İslam’ın esasıymış gibi kabul ederek uygulamışlardır. Bir sonraki yazımızda Hariciye fırkalarını sizlere anlatacağım.