Dünya üzerinde binlerce yıldır yazılmış ve yazılmaya devam eden insanlık tarihinde atlar en özel yerlerden birine sahiptir.

Binlerce yıl önce ehlileştirilmelerinden önce insanlar için bir av hayvanı konumunda olan at, ehlileştirilmesinden sonra insanlığa en çok faydası dokunan, medeniyetlerin inşa edilmesinde emeği geçmiş bir hayvandır. İnsanların mesafe anlayışını değiştirmişler, uzağı yakın yapmışlardır.

Türkler hem yaşadıkları coğrafya hemde kültürlerininin etkisiyle hep hayvanlarla iç içe yaşamışlardır. Atlardan önce develer Türkler için ulaşımda kullanılmaktaydı ve bu gelenek günümüzde bile bazı Türk devletlerinde yaşatılmaktadır. Atlar ise ehlileştirildikten sonra Türk kültürüyle tamamen bütünleşmiş, dünya üzerinde atından ayrı olan bir Türk hayal edilemez bir hale gelmiştir. Atlar dünya üzerindeki neredeyse her kültür ve toplumda öneme sahiptir ancak Türklerdeki sahip olduğu konuma çok az kültürde sahiptir.

Eğlence yaşamından, göçerlik ve günlük hayattaki ihtiyaçlara, ve özelliklere savaş zamanında atlar Türklerin hayatında her alanda her yerdedir. Özellikle hem konar göçer hemde savaşçılığıyla öne çıkan Türk yaşam tarzının bel kemiğini oluşturur adeta.

Savaşa hazırlık savaşın kendi kadar önemli olduğundan, barış ve dinlenme zamanları bile aynı zamanda bir idman dönemine dönüşmüştür ve bu en bariz olarak Türk kültüründeki atlı sporlarda görülür.

Orta Asya’da yüzyıllar öncesinden ortaya çıkmış ve basen unutulmuş bazen şekil değiştirmiş, günümüzde Anadolu’da ve diğer Türk devletlerinde de atlı sporlar hala yaygın olarak oynanır. Bu oyunların günümüzde yaklaşık elli civarında çeşidinin hala oynanmakta ve artık unutulmaması için korunmakta ve kayıt altına alınmakta olduğunu biliyoruz.

Günümüzde artık oynanmasada tarihi metinlerde adı geçen at oyunları ve yarış çeşitleri vardır. Örnek olarak Cılanaş Çarpışı, Kız Börü, Kız Uynak, Öpkö Çarpışı ve Seyis Yarış verilebilir. Orta Asya Türklerinin ülkelerinde böyle bilinmektedir. Unutulmaya yüz tutanlara örnek olarak ise Aygır Yarış, Kınan Çabuğ, Tay Yarış ve Er Sayış-Ayal Sayış verilebilir.

Günümüzde oynanmaya devam edilenlere örnek olarakta At Sürüklere (yarış), At Yarış (Çaptırganı), Alaman Bosga, Cambi Atmay, Bala Baysa, Carga Tartuz yada Müniş-Körlük, Kız Kuvvar, Kız Yarış-Kelin Yarış, Gümüş Aluu yada Yiyan, Ulak Tartış yada Kök Börü-Buz Keçi ve Yolga Salış oyunları yurdumuzda da bazen unutulmak üzeredir.

Atla oynanan en ünlü geleneksel sporlara örnek olarakta top ve çögen, oğlak oyunu ve cirit gösterilebilir. Sayılan oyunlarında bazıları hokey gibi kalelere gol atma mantığı üzerine kurulu, yada cirit gibi doğrudan savaşa hazırlık olarak da görülen oyunlardı. Eski Türklerde bu oyunlara kadınlarda at üstünde dahil olurlar, erkeklerle beraber oynarlardı.

Bu oyunlardan günümüzde hala oynananlarından en popülerinin cirit olduğu söylenebilir. Sadece bir spordan öteye geçmiş olan bu aktivite Anadolu’nun köylerinde düğün ve bayramlarda seyirci eşliğinde oynanır ve hem izleyen hemde oynanan tarafından sevilirdi. Köy ve beldelerde bu oyunların oynanabileceği yerler hazırlanır binicilerin ve atların profesyonelliğine dikkat edilirdi.

Türkler aynı zamanda savaş meydanında da usta birer biniciydiler, ve bunun tüm avantajlarını her zaman kullanmışlardır. Kılıçları ve zırhları bile at üstünde savaşacakları göz önünde bulundurularak tasarlanmış ve kullanılmıştır. At üstünde okçuluğun Türklerdeki kadar yaygın ve becerikli şekilde olduğu başka millet azdır. At üstünde arkasına ok atan okçu artık Türkler için bir sembol haline gelmiştir adeta.

Efsanelerde de kendilerine yer bulmuş olan bu asil hayvanlar, hızları ve güzellikleri ile hem bozkırın hemde Türklerin kahramanlıklarının ve fetihlerinin yoldaşları olmuşlardır. ‘Türklerin kanadı’ olarak anılmışlar, bu ismi de sonuna kadar hak etmişlerdir. Günümüzde her ne kadar onlara artık eski ihtiyacımız kalmasa da hala bazen spor bazende bir terapi olarak atlar hala hayatımızda ve asil duruşları ve güzellikleri ile bizleri hala etkilemeye devam etmekteler.