İnsanlık tarihi binlerce yıl uzunluğunda bir zaman çizgisine sahiptir. Bu çizgiye insanlığın icatlarını, başarılarını ve başlarından geçen olayları kronolojik sırayla bu çizgi üzerine koyduğumuzda çoğumuzun anladığı şekilde tarih ortaya çıkar.

Tarihte ilk çağlarda yeni dönemler çoğunlukla yeni bir icat yada becerinin insanlığa kazandırılması ile başlar. Sonrasında medeniyetlerin kurulması ve gelişmesi ile yeni dönemlerin tanımlanmasında buluşların yanında imparatorluk ve uygarlıklar da etkili olmaya başlar.

Sonrasında bu uygarlıklar büyür, insanlığa geride bıraktıkları bu dönemlerin belirleyici özellikleri haline gelir. Bunlar ister savaş, barış yada bir icat olsun, insanlık tarihinde önemli yer edinirler.

İnsanlık tarihinde savaşlar medeniyetlerin kurulmasından çok önce de vardı. Binlerce yıl önce insanlık henüz avcı toplayıcılık yeni başlayan tarım devriminin yanında devam ederken bile, şiddetli savaşlar ve kayıplar yaşanıyordu. Dünyanın çeşitli yerinde bu dönemlerden kalan toplu mezarlarda bulunan iskeletlerde çeşitli silah ve aletle yapılmış yara ve darbelerin izleri bulunmaktadır. Bu henüz taştan baltaların olduğu dönemlerde bile insanların toplu halde başka insan topluluklarına saldırdığı ve arkalarında toplu mezarlar oluşturacak kadar bir can kaybının yaşandığı çatışmaların olduğunu gösteriyor.

Çatışma ve anlaşmazlık insan yaşamının bir parçası. Her ne kadar insanlar doğuştan olarak savaş ve saldırganlığa meyilli değilselerde, bulundukları ortam ve koşullar çoğu zaman karşı karşıya gelmeleri kaçınılmaz kılmakta. Ancak bu sürekli olan bir hal değil. Her ne kadar savaşlar tarih boyunca en çok hatırlananlar olsalarda, barış zamanları da yok değildir.

Barış koşulları küçük insan gruplarına bakıldığında bazı basit kurallara indirgenebilir; gıda kaynakları, güvenlik ve bunların düzenli erişimi sağlanıldığında çoğu zaman savaşmak için bir neden yoktur. Ancak gruplar büyüdüğünde olay çok daha karmaşık hale gelmeye başlar.

Çoğunlukla güçlü ve güvenilir liderlerde barış zamanıyla özdeşleştirilirler. Milletlerarası barış ortamının sağlanmasında da önemli bir kilit nokta olarak görülürler. Tarihteki bir kaç defa yaşanan genel barış dönemlerinde de çoğunlukla güçlü liderlerin, güçlü ülkelerinin en parlak dönemleriyle çakışır.

Pax imperia , Latince ‘imparatorluk barışı’ anlamına gelir. Bu terim dünyada o dönemdeki süper gücün, yani en büyük ve etkili imparatorluk yada ülkenin diğerlerinden öne çıkarak bir nevi çıkabilecek herhangi bir çatışmanın ‘başlatmayanı ama bitiricisi’ olarak anıldığı bir barış dönemini beraberinde getirir.

Bu terimin orijinali ise Pax Romana, yani ‘Roma barışı’dır. İnsanlık tarihindeki en büyük imparatorluklardan biri olmuş, belkide günümüzde etkisi hala en güçlü şekilde devam eden imparatorluktur. Toprak olarak en geniş olan olmasada, 1,480 yılla en uzun süre ayakta kalmış imparatorluktur.

En parlak döneminde Roma o zamana kadar hiç görülmemiş olan bir milyonluk bir nüfusa sahip olan dünyadaki en büyük şehirdi. Yapılan fetihlerden sonra kurulan şehirler ve yolların bazıları zamanla kaybolmuş, günümüzde antik şehirler halini almışsalarda, ‘tüm yollar Roma’ya çıkar’ sözü hala geçerliliğini korumaktadır.

Roma başarısını kazandığı savaşlar kadar inşaa ettiği medeniyetle elde etmiştir. Günümüzde bile kullandığımız beton Roma’nın bin yıllar önce icat ettiği beton kadar sağlam değildir. Su altına döküldüğünde suyla sertleşen bir beton çeşidi îcâd eden, kilometrelerce su kanalları kuran, döneminde hiç görülmemiş büyüklükte limanlar yapan bir uygarlıktı Roma.

İnşa ettiği yaşam ve sahip olduğu yenilmez ordu sayesinde, kurduğu sistem en parlak döneminde yaklaşık 200 yıllık bir barış ortamını sağlamıştır.

Bu barış ortamı elbette bir sona varmış, ister afetler, kötü liderler yada başka nedenler olsun, en uzun imparatorlukta sonunu bulmuştur. Arkasından pek çok pax imperia gelmiş geçmiştir. Bizim tarihimizden Osmanlı’da Pax Ottomana’ya layık olmuştur.